ლინ კო­ფი­ნი - ბელა ჩეკურიშვილი

ქარ­თ­ველ მთარ­გ­მ­ნე­ლებს გამ­ხ­ნე­ვე­ბა სჭირ­დე­ბათ
(ამე­რი­კე­ლი მეც­ნი­ე­რი მთარ­გ­მ­ნე­ლო­ბი­თი სა­ზაფხუ­ლო სკო­ლის შე­დე­გებს აჯა­მებს)

სა­ერ­თა­შო­რი­სო მთარ­გ­მ­ნე­ლო­ბით­მა სკო­ლამ, რო­მე­ლიც თბი­ლის­ში რუს­თა­ვე­ლის ფონ­დის და­ფი­ნან­სე­ბით შედ­გა და რომ­ლის ინი­ცი­ა­ტო­რე­ბი იყ­ვ­ნენ ლი­ტე­რა­ტუ­რის ინ­ს­ტი­ტუ­ტი, კომ­პა­რა­ტი­ვის­ტუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ქარ­თუ­ლი ასო­ცი­ა­ცია და ორ­გა­ნი­ზა­ცია «კროს­კულ­ტუ­რუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბი", გუ­შინ მუ­შა­ო­ბა და­ას­რუ­ლა. სკო­ლის მი­ზა­ნი, მი­ე­ცა პრაქ­ტი­კუ­ლი რჩე­ვე­ბი ქარ­თ­ვე­ლი მთარ­გ­მ­ნე­ლე­ბი­სათ­ვის, რომ­ლე­ბიც ქარ­თუ­ლი­დან გერ­მა­ნულ, ინ­გ­ლი­სურ, ფრან­გულ და რუ­სულ ენებ­ზე თარ­გ­მ­ნას აპი­რე­ბენ, ან­და თარ­გ­მ­ნი­ან, ამ ეტაპ­ზე შე­იძ­ლე­ბა შეს­რუ­ლე­ბუ­ლად ჩა­ით­ვა­ლოს. ათი დღის მან­ძილ­ზე 22 მო­ნა­წი­ლეს­თან მუ­შა­ობ­დ­ნენ მეც­ნი­ე­რე­ბი ლინ კო­ფი­ნი და მე­რი ჩილ­დ­სი ამე­რი­კი­დან; იულია გლა­ზო­ვი, გა­მომ­ცემ­ლო­ბა «ბურ­ს­კეს" ლექ­ტორ-რე­დაქ­ტო­რი გერ­მა­ნი­ი­დან; რუ­სუ­ლე­ნო­ვან ჯგუფ­თან მუ­შა­ობ­და ბულ­გა­რე­ლი სლა­ვის­ტი იორ­დან ლუც­კა­ნო­ვი, ხო­ლო ფრან­გუ­ლე­ნო­ვან ჯგუფ­თან - მა­ლინ­კა ვე­ლი­ნო­ვა, მენ­ტო­რი სორ­ბო­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტი­დან. ათ­დღი­ა­ნი სე­მი­ნა­რე­ბი­სა და ლექ­ცი­ე­ბის შემ­დეგ, ინ­გ­ლი­სუ­რი ჯგუ­ფის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლის, ამე­რი­კე­ლი პო­ე­ტის, პრო­ზა­ი­კო­სი­სა და მთარ­გ­მ­ნე­ლის ლინ კო­ფი­ნის შე­ფა­სე­ბით, ქარ­თ­ვე­ლი მთარ­გ­მ­ნე­ლე­ბი სრუ­ლად არი­ან აღ­ჭურ­ვილ­ნი თე­ო­რი­უ­ლი ცოდ­ნით და მათ გამ­ხ­ნე­ვე­ბა სჭირ­დე­ბათ.

ინ­გ­ლი­სუ­რი ენის სე­მი­ნა­რის 14 მო­ნა­წი­ლე გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი პრო­ფე­სი­ი­სა და ასა­კის 150 მსურ­ვე­ლი­დან შე­ირ­ჩა. მენ­ტო­რის შე­ფა­სე­ბით, ისი­ნი სა­უ­კე­თე­სო­ნი იყ­ვ­ნენ და თა­ნაც, უკ­ვე სე­რი­ო­ზუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბით. ასე რომ, მენ­ტორს მო­უ­წია, მათ­თან მუ­შა­ო­ბის სტრა­ტე­გია შე­ეც­ვა­ლა და აეხ­ს­ნა არა თარ­გ­მა­ნის ან­ბა­ნი, არა­მედ უკ­ვე თარ­გ­მ­ნის ხე­ლოვ­ნე­ბა და "გა­ემ­ხი­ლა" ამ ხე­ლოვ­ნე­ბის სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბე­ბი, სა­კუ­თა­რი თვალ­საზ­რი­სი გა­ეც­ნო და გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი ხედ­ვა ეს­წავ­ლე­ბი­ნა.

ლინ კო­ფი­ნი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­სულ წელ­საც სტუმ­რობ­და, იგი ილი­ას სა­ხელ­მ­წი­ფო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში მხატ­ვ­რუ­ლი თარ­გ­მა­ნის კურსს უკითხავ­და მა­გის­ტ­რან­ტებს და დოქ­ტო­რან­ტებს, პა­რა­ლე­ლუ­რად კი, ილი­ას უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი­სა და მთარ­გ­მ­ნე­ლის, გია ჯო­ხა­ძის მი­ერ მომ­ზა­დე­ბუ­ლი ბწკა­რე­დის მი­ხედ­ვით ქარ­თ­ველ კლა­სი­კოს­თა პო­ე­ზი­ის ნი­მუ­შებს თარ­გ­მ­ნი­და. ამე­რი­კე­ლი მეც­ნი­ე­რი გია ჯო­ხა­ძემ ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რ­ცე­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნა, სა­დაც გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი იყო მი­სი ესე იოსიფ ბროდ­ს­კის შე­სა­ხებ. ქარ­თულ-ამ­რი­კუ­ლი დი­ა­ლო­გიც აქე­დან და­იწყო.

ლინ კო­ფი­ნი, პო­ე­ტი, მეც­ნი­ე­რი, მთარ­გ­მ­ნე­ლი: "სე­მი­ნა­რის მო­ნა­წი­ლე­ებს ჰქონ­დათ გა­მოც­დი­ლე­ბა თარ­გ­მა­ნის თუ პე­და­გო­გო­ბის და ჰქონ­დათ სურ­ვი­ლი, ქარ­თუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა ევ­რო­პულ ენებ­ზე ეთარ­გ­მ­ნათ და ის ფარ­თო აუდი­ტო­რი­ის­თ­ვის წა­რედ­გი­ნათ. გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბა ის იყო, რომ მათ თარ­გ­მა­ნის შე­სა­ხებ იცოდ­ნენ სა­მეც­ნი­ე­რო მო­საზ­რე­ბე­ბი, მოს­მე­ნი­ლი ჰქონ­დათ ძა­ლი­ან ბევ­რი თე­ო­რია და ნაკ­ლე­ბად ჰქონ­დათ მი­სი პრაქ­ტი­კა­ში გა­მო­ყე­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა. მე მათ კონ­ტ­რ­თე­ო­რი­ე­ბი წარ­ვუდ­გი­ნე."

- რა იყო ის სი­ახ­ლე, რაც ქარ­თ­ველ­მა მთარ­გ­მ­ნე­ლებ­მა თქვენ­გან შე­ი­მეც­ნეს?

- ამ კურ­ს­თან მუ­შა­ო­ბი­სას ჩე­მი დე­ვი­ზი იყო ან­ტო­ნიო მა­ჩა­დუს სიტყ­ვე­ბი: "მე მივ­დი­ვარ იმი­სათ­ვის, რომ სი­ა­რუ­ლი ვის­წავ­ლო." რო­გორც მე ვნა­ხე, მათ ნას­წავ­ლი ჰქონ­დათ თე­ო­რი­ე­ბი, რო­გორ ეთარ­გ­მ­ნათ, მე ვას­წავ­ლი­დი, რო­გორ გა­ნე­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­ნათ. მა­გა­ლი­თად, ბევ­რი ფიქ­რობს, რომ ნა­წარ­მო­ე­ბი ჯერ ბო­ლომ­დე უნ­და წა­ი­კითხო და მი­სი თარ­გ­მ­ნა მე­რე და­იწყო. ჩე­მი თე­ო­რი­ით, მგო­ნი, შოკ­ში ჩა­ვაგ­დე, რო­ცა ვთქვი, რომ სიტყ­ვა მა­შინ­ვე უნ­და თარ­გ­მ­ნო, რო­გორც კი ამის გან­წყო­ბა გა­გიჩ­ნ­დე­ბა. რად­გან, ვიდ­რე წიგ­ნის ბო­ლო­ში ჩახ­ვალ, ის გან­წყო­ბა შე­იძ­ლე­ბა გაქ­რეს. ამე­რი­კე­ლი მწე­რა­ლი რო­ბერტ ბენ­შ­ლი ამ­ბობს: ყვე­ლა მწე­რა­ლი აგებს ხიდს. ზო­გი დგე­ბა ამ ხიდ­ზე და მი­დის, ისე, რომ არ იცის, სა­ით და შე­იძ­ლე­ბა გა­და­ვარ­დეს, ზო­გი კი წერს და შე­იძ­ლე­ბა შე­მოგ­ხ­ვ­დეს, შე­იძ­ლე­ბა აგ­ც­დეს. ჩემს სტუ­დენ­ტებს ვე­უბ­ნე­ბო­დი, შე­იძ­ლე­ბა ას­ც­დეთ, მაგ­რამ არ უნ­და გა­და­ვარ­დეთ. რო­დე­საც ისი­ნი იწყებ­დ­ნენ თარ­გ­მ­ნას, მე ვთა­ვა­ზობ­დი გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ იდე­ას, რაც ძა­ლი­ან უკ­ვირ­დათ. შე­იძ­ლე­ბა, მათ ამ სე­მი­ნა­რის შემ­დეგ თარ­გ­მა­ნის შეს­რუ­ლე­ბას­თან მიდ­გო­მა არ შე­იც­ვა­ლონ, მაგ­რამ ის მა­ინც ეცო­დი­ნე­ბათ, რომ არ­სე­ბობს სხვა მო­საზ­რე­ბე­ბი. სე­მი­ნა­რის ყვე­ლა მო­ნა­წი­ლე ენერ­გი­უ­ლი და მონ­დო­მე­ბუ­ლი იყო, ეთარ­გ­მ­ნათ ქარ­თუ­ლი­დან ინ­გ­ლი­სურ ენა­ზე, მაგ­რამ მათ რა­ტომ­ღაც გამ­ჯ­და­რი ჰქონ­დათ უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ნას­წავ­ლი მო­საზ­რე­ბა, რომ თარ­გ­მ­ნა ძა­ლი­ან რთუ­ლია. მათ­თან შეხ­ვედ­რი­სას პირ­ვე­ლი, რაც გა­ვა­კე­თე, ის იყო, რომ წა­ვუ­კითხე ლექ­ცია თარ­გ­მა­ნის შე­სა­ხებ და გა­ვა­ცა­ნი ჩე­მი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა.

- სე­მი­ნა­რის მო­ნა­წი­ლე­ე­ბი პრაქ­ტი­კუ­ლად მუ­შა­ობ­დ­ნენ ტექ­ს­ტებ­ზე. რა სირ­თუ­ლე ხვდე­ბო­დათ მათ თარ­გ­მ­ნი­სას?

- მთა­ვა­რი პრობ­ლე­მა ის მგო­ნია, რომ რო­ცა ისი­ნი თარ­გ­მ­ნას იწყე­ბენ, ამ საქ­მეს ძა­ლი­ან რა­ცი­ო­ნა­ლუ­რად უდ­გე­ბი­ან, თარ­გ­მ­ნი­ან რო­გორც ინ­ფორ­მა­ცი­ას და მხატ­ვ­რულ მხა­რეს ტო­ვე­ბენ. ქარ­თ­ვე­ლი მას­წავ­ლებ­ლე­ბიც ძა­ლი­ან კარ­გე­ბი არი­ან და სტუ­დენ­ტე­ბიც, მაგ­რამ შე­იძ­ლე­ბა, ისი­ნი იმა­ში ცდე­ბი­ან, რომ ძა­ლი­ან რთულ ტექ­ს­ტებს აკითხე­ბენ. მა­თი აზ­რით, თარ­გ­მ­ნა მეც­ნი­ე­რე­ბაა და ამი­ტო­მაც უამ­რავ დროს ახ­მა­რენ ამას და ბო­ლო­ში გან­ხიბ­ლუ­ლე­ბი რჩე­ბი­ან. მე კი ვფიქ­რობ, რომ რო­გორც კი სტუ­დენ­ტი თარ­გ­მ­ნის სურ­ვილს გა­მოთ­ქ­ვამს, მას თარ­გ­მ­ნა უნ­და და­აწყე­ბი­ნონ და არ არის სა­ჭი­რო თე­ო­რი­ე­ბით თა­ვის გა­ტე­ნა, შეც­დო­მე­ბის გას­წო­რე­ბა გზა­დაგ­ზა შე­იძ­ლე­ბა.

თარ­გ­მ­ნით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ ყვე­ლა მსურ­ველს ერთს ვურ­ჩევ­დი: რო­ცა ისი­ნი იწყე­ბენ ქარ­თუ­ლი­დან უცხო ენა­ზე თარ­გ­მ­ნას, მუ­დამ ჰქონ­დეთ კონ­ტაქ­ტი იმ ადა­მი­ა­ნებ­თან, ვის­თ­ვი­საც ეს მშობ­ლი­უ­რი ენაა, რა­თა მხატ­ვ­რუ­ლი ტექ­ს­ტის თარ­გ­მ­ნი­სას თა­ვი­დან აიცი­ლონ შეც­დო­მე­ბი. კურ­სე­ბის მო­ნა­წი­ლე­ებ­მა თვი­თონ აირ­ჩი­ეს ის ტექ­ს­ტე­ბი, რაც სურ­დათ. ეს ძი­რი­თა­დად თა­ნა­მედ­რო­ვე ავ­ტო­რე­ბის ტექ­ს­ტე­ბი იყო: ერ­ლომ ახ­ვ­ლე­დი­ა­ნის, ნეს­ტან კვი­ნი­კა­ძის თუ სა­ლო­მე ბე­ნი­ძის ლექ­სი. გან­სა­ხილ­ვე­ლად გვქონ­და სა­მეც­ნი­ე­რო ტექ­ს­ტი და პი­ე­საც. ორ­მა მო­ნა­წი­ლემ სა­კუ­თა­რი ლექ­სე­ბის თარ­გ­მა­ნე­ბიც გა­ა­კე­თა, რი­თიც აღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბუ­ლი დავ­რ­ჩი.

- თქვენ ის მთარ­გ­მ­ნე­ლი ხართ, ვინც ქარ­თულ პო­ე­ზი­ას ინ­გ­ლი­სურ ენა­ზე თარ­გ­მ­ნის. ამ სე­მი­ნარ­ში რა იყო თქვენ­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სო?

- მე მიყ­ვარს სა­ქარ­თ­ვე­ლო და ნე­ბის­მი­ერ მოწ­ვე­ვა­ზე თა­ნახ­მა ვარ, რა­თა კი­დევ უკე­თე­სად გა­ვიც­ნო ის. მე მგო­ნია, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ისე უყ­ვართ პო­ე­ზია და ისე ეს­მით, რო­გორც არ­სად. აქ პო­ე­ტე­ბის ძეგ­ლე­ბი სჭარ­ბობს მე­ო­მარ­თა ძეგ­ლებს, ამე­რი­კა და სა­ქარ­თ­ვე­ლო ამ მხრივ ცო­ტა სა­პი­რის­პი­რო­ნი არი­ან. ქარ­თულ ენა­ზე ძა­ლი­ან ცუ­დად ვლა­პა­რა­კობ, მაგ­რამ მეს­მის, რო­ცა ქარ­თ­ვე­ლე­ბი სა­უბ­რო­ბენ, ისი­ნი ხში­რად იყუ­რე­ბი­ან უკან - წარ­სულს ახ­სე­ნე­ბენ. ეს მა­თი საყ­რ­დე­ნია, რო­მელ­საც არ კარ­გა­ვენ და ეს ქარ­თულ ენა­საც ეტყო­ბა. მე­ო­რე მხრივ, ეს წარ­სულ­ში ყუ­რე­ბა მო­მავ­ლის ში­ში­თაც არის გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი. ამე­რი­კა­ში ამ მხრი­ვაც სხვაგ­ვა­რა­დაა საქ­მე.

- ჩვენ ვცდი­ლობთ, ქარ­თუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა ევ­რო­პულ ენებ­ზე ვთარ­გ­მ­ნოთ. რო­გორ ფიქ­რობთ, რამ­დე­ნად სა­ინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბა და­სავ­ლე­ლი მკითხ­ვე­ლი­სათ­ვის ეს ლი­ტე­რა­ტუ­რა?

- ერ­თი მხრივ, ქარ­თ­ვე­ლი მთლი­ა­ნად ევ­რო­პე­ლია, თუმ­ცა ის მა­ინც აზი­ის გზაჯ­ვა­რე­დინ­ზეა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო არ არის ევ­რო­პა, ის ევ­რო­პის კი­დეა. ქარ­თ­ვე­ლე­ბი იმი­თაც გან­ს­ხ­ვავ­დე­ბი­ან სხვა ერე­ბის­გან, რომ მე-12 სა­უ­კუ­ნე­ში შექ­მ­ნილ "ვეფხის­ტყა­ო­სანს" დღე­საც კითხუ­ლო­ბენ და მოს­წონთ. რო­დე­საც მე ქარ­თუ­ლი კლა­სი­კუ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის გაც­ნო­ბა და­ვიწყე და გია ჯო­ხა­ძემ ამიხ­ს­ნა, რომ ეს პო­ე­მა მე-12 სა­უ­კუ­ნის ნა­წარ­მო­ე­ბია, ვთქვი: "ოჰ, ღმერ­თო ჩე­მო, ეს რად მინ­და!" მაგ­რამ რო­ცა კითხ­ვა და­ვიწყე, სრუ­ლი­ად და­უ­ჯე­რე­ბე­ლი იყო, რაც აღ­მო­ვა­ჩი­ნე. აქ­ვე გეტყ­ვით, რომ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლი მაქვს, გია ჯო­ხა­ძეს­თან ერ­თად, სრუ­ლად ვთარ­გ­მ­ნო ეს პო­ე­მა რით­მე­ბით. პრო­ლო­გი უკ­ვე მზად გვაქვს. პო­ე­მა თით­ქოს მე­ფე­ებ­სა და რა­ინ­დებ­ზეა, მაგ­რამ სა­ოც­რად ადა­მი­ა­ნუ­რია, მე­ტის­მე­ტად ჯა­დოს­ნუ­რია და სა­ინ­ტე­რე­სო. მე არ ვი­ცი რა­მე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სა­კითხი, აქ რომ არ იყოს - სუ­ლი­ე­რე­ბა, ფი­ლო­სო­ფია, ეს­თე­ტი­კა, რე­ლი­გია, სიყ­ვა­რუ­ლი, მე­გობ­რო­ბა.

თა­ნა­მედ­რო­ვე ამე­რი­კე­ლი მკითხ­ვე­ლი უფ­რო მეტ ინ­ტე­რესს გა­მო­ხა­ტავს იმ ქვეყ­ნე­ბი­სად­მი, რო­მე­ლიც არ არის ცნო­ბი­ლი. ჩვენ არ ვიც­ნობთ ქარ­თულ ლი­ტე­რა­ტუ­რას, მაგ­რამ სი­ა­მოვ­ნე­ბით გა­ვიც­ნობ­დით მას. ამე­რი­კე­ლებ­მა თით­ქ­მის არა­ფე­რი იცი­ან სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ზე, არ იცი­ან, ასე­თი ქვე­ყა­ნა თუ არ­სე­ბობს სად­მე. ქარ­თ­ვე­ლებს ვურ­ჩევ­დი, რომ გა­ა­კე­თონ პრო­ფე­სი­უ­ლი, მა­ღალ­მ­ხატ­ვ­რუ­ლი თარ­გ­მა­ნე­ბი. ვერ გეტყ­ვით, რამ­დე­ნად იპო­ვით ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში გა­მომ­ცემ­ლო­ბას, წიგ­ნე­ბი დღეს კვდე­ბი­ან, მაგ­რამ არ­სე­ბობს ონ­ლა­ინ გა­მო­ცე­მე­ბი, სა­ი­ტე­ბი, სა­დაც ამ ლი­ტე­რა­ტუ­რის გან­თავ­სე­ბა შე­იძ­ლე­ბა. მე ვთარ­გ­მ­ნე ქარ­თ­ვე­ლი პო­ე­ტი და­თო ბარ­ბა­ქა­ძე, ვთვლი, რომ ის გე­ნი­ა­ლუ­რი თა­ნა­მედ­რო­ვე პო­ე­ტია, მის გან­თავ­სე­ბას ჯერ­ჯე­რო­ბით ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რ­ცე­ში ვა­პი­რებ. ჩემ მი­ერ თარ­გ­მ­ნი­ლი ლექ­სე­ბის რე­სურ­სი არ­სე­ბობს ინ­ტერ­ნეტ­გა­მო­ცე­მებ­ში. ამა­ვე დროს, თბი­ლი­სის ლი­ტე­რა­ტუ­რის ინ­ს­ტი­ტუ­ტი აკე­თებს ვებ­სა­იტს ამ მიზ­ნით, ქარ­თუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის თარ­გ­მა­ნე­ბი­სათ­ვის ვებ­სა­ი­ტი აქვს ვა­შინ­გ­ტო­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სორს მე­რი ჩა­ილდს, რო­მელ­მაც ერ­ლომ ახ­ვ­ლე­დი­ა­ნის "ვა­ნო და ნი­კო" თარ­გ­მ­ნა.

და ბო­ლოს, მინ­და ვთქვა: ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რა და მთლი­ა­ნად სა­ქარ­თ­ვე­ლო ისე­თი სა­ო­ცა­რია, სი­ა­მოვ­ნე­ბით ვიქ­ნე­ბო­დი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ელ­ჩი და­სავ­ლეთ­ში.



სტატიის მისამართი: http://24saati.ge/index.php/category/culture/2012-09-14/31850.html

* http://en.wikipedia.org/wiki/Lyn_Coffin