კობა ჭუმბურიძე

თამარ მეფის პორტრეტის შექმნის ისტორია

ავტორი: კობა ჭუმბურიძე

“ძმანო, ჩემნო, ყოვლად ნუ შეძრწუნდებიან გულნი თქვენნი სიმრავლისა მათისათვის და სიმცირითა თქვენისა, რამეთუ ღმერთი ჩვენს თანა არს”.
თამარ მეფე

ერთ მშვენიერ დღეს გამიჩნდა კითხვა, თუ რამდენად შესაძლებელი იყო ფრესკებზე შემონახულ თამარის გამოსახულებათა მიხედვით მისი სინამდვილესთან მიახლოებული ხატის აღდგენა.

ჩემში ყველაზე დიდ ეჭვს ბადებდა მისი გადაბმული წარბები, რაც შემდგომი თაობის მხატვართა შემოქმედებაში ლამის კანონიკურ ელემენტად იქცა.

ამიტომ, ჩემს ამოცანას დავარქვი - “თამარის გათავისუფლება სპარსული წარბების უღლისგან!”

ამის შემდეგ ბიზანტიური სტილის გამორიცხვა იყო საჭირო.

ასევე გავითვალისწინე მისი დედის (ეროვნებით ოსის) ერის ქალთა დამახასიათებელი იერიც.

ძიების პროცესში ვიპოვნე ბეთანიის ფრესკის ქვედა ფენის რენტგენული გამოსახულება, რომელმაც მთავარ კითხვას მოჰფინა ნათელი – ნახატს აქვს სწორი წარბები, ბევრად დიდი თვალები და ბაგე. გამომეტყველებაც უფრო ცოცხალია და პორტრეტულად სანდო.

რაც მთავარია, მივხვდი, რომ სწორ გზას ვადექი.

ასეთივე გზით შევეცადე მისი სამოსის აღდგენას – ვიპოვნე საღებავთა სხვადასხვაგვარი გამოხუნების ნიშნები, აგრეთვე სიმეტრიისა და ფერთა შეთამაშების ლოგიკა.

ამის მერე, სრულიად შემთხვევით გადავაწყდი ქალბატონ ქეთი გოგნაძეს, რომელსაც მრავალი საერთო აღმოაჩნდა ჩემს წარმოსახვაში არსებულ თამარის ხატთან.

ჩავთვალე, რომ ეს იყო ნიშანი და დავიწყე ხატვა.

კომპიუტერის დახმარებით შეიქმნა დაახლოებით ორი ათეული ესკიზი. პორტრეტი ძირითადად ბეთანიის ფრესკას ეყრდნობა. ფონი სრულად გადმოვიტანე, ხოლო გამოსახულება სანახევროდ ფრესკული დავტოვე.

ჩანაფიქრიდან დასრულებამდე თითქმის ხუთი წელი გავიდა (2000 – 2005წ.წ.), მაგრამ ეს წვალება უცბად აანაზღაურა პორტრეტიდან თამარის შემოხედვამ.

ცირცა

ძველი კოლხეთი, აიეტ მეფის სამყარო, არა მხოლოდ ჩვენთვისაა მომნუსხველი იდუმალებით მოსილი, არამედ თვით იმდროინდელ ბერძენთათვისაც კი ასეთი ჩანს.
ამ სამყაროს ნამდვილი მშვენებაა აიეტის და ცირცა, იმ დროისათვის განსაკუთრებული ცოდნის გამო ბერძენთა მიერ ქალღმერთად შერაცხული.
მაგალითად, ერთი გადმოცემით იგი თურმე ღმერთების სამოსისთვის გაუხუნარ(!) ქსოვილს ქსოვდა.
სხვა გადმოცემის თანახმად კი იტალიას სახელი აქ გადმოსახლებული სიკულების (სიცილიელთა) მეფის, ოდისევსისა და ცირცას შვილიშვილის, იტალოსის სახელის მიხედვით ეწოდა.
მის მიერ ოდისევსის მთელი გუნდის ღორებად ქცევის ამბავიც გემახსოვრებათ.
სწავლულთა აზრით ცირცე არის მცდარი წარმოთქმა სახელისა კირკე, რაც ბერძნულად შევარდენს ნიშნავს და აგრეთვე წრეს, მრგვალს. ასევე არის მისი დაკავშირების მცდელობა სვანურ სიტყვასთან - ლიკირკე (გაგორება).
იქნებ უფრო ბუნებრივია მისი ახსნა იმ ენაშივე ვეძიოთ, რომელზეც მისი ნათლია მეტყველებდა. ცირა მეგრულად მცირეს, პატარას ნიშნავს. შეადარე მეგრულსავე სახელს – ცოტნე (ცოტა, პატარა).
ცხადია მაინტერესებდა როგორი შეიძლებოდა ყოფილიყო ეს ქალბატონი და წარმოსახვაში დიდხანს ვძერწავდი მის იერს.
ერთ მშვენიერ დღეს კი სრულიად შემთხვევით მოხვდა ჩემს ხელთ ქალბატონ ნინო კვარაცხელიას ფოტო, რომელიც პრაქტიკულად დაემთხვა წარმოსახვაში არსებულ ცირცას.
მეც ავდექი და ტილოზე გადავიტანე, თან მოვრთე-მოვკაზმე დაახლოებით იმ ხანის სამკაულებით.
აი, რა გამოვიდა.

]

ნანა საყურაშვილის პორტრეტი

[/quote]

ნინო ქვარიანის პორტრეტი

ანუკი არეშიძის პორტრეტი

ლაზარე (ფერადი ფანქარი)

ფენიქსი (ფერადი ფანქარი)