რა არის თქვენთვის პოეზია?

მიხო მოსულიშვილი

ლექსებზე ნაფიქრიდან

ლექსები სხვადასხვანაირია.
არის ლექსები, რომ არ უყვართ ესტრადა და მკითხველთან მარტო დარჩენას ითხოვენ.
დავით გურამიშვილი და ნიკოლოზ ბარათაშვილი არიან ასეთები.

და არის ლექსები, სადმე დიდ ალიაქოთში წაგაკითხებს თავს, მერე აგედევნება და თავს აღარ დაგანებებს. ეგეთი ლექსები დამპყრობლები არიან და სადაც გინდა იყვნენ, სულ ცდილობენ ადამიანთა გულები მოინადირონ.

”რა ვქნაის” ციხე

”რა ვქნაის” ციხე ავაგე,
ჯავრი შავაბი კარადა.
საიქიოდან მოიდენ
იმ ციხის სანახავადა.
ბევრი უარეს ციხესა,
კარ ვერ უპოვნეს ძალადა,
მემრე თქვეს - ჟამ რო მუალის,
კარ გაიღების თავადა.

ეს ნაჭედი ლექსია, სულ ნაპეწკლებს ისვრის და სადაც გინდა, იქ წაიკითხე - თან წაგყვება. მე თან დამდევს. ძაან რო გამჭირვებია, იქ წამომგონებია თავისით. გვერდით მყავს სულ, კარგი ძმაკაცივით - ისვრის და ისვრის იმ თავის ნაპერწკლებს, არ უთავდება.

ვაჟა-ფშაველასაც ეგეთი ლექსები აქვს - სულ ნაჭედები, სიტყვა რა არის, სიტყვა არ უწერია შემთხვევით და ისე, რომ - ”მაინც დიდი პოეტია, მოდი, ეს სუსტი ადგილი ვაპატიოთ” - ეს არ ითქმის ვაჟაზე. სუსტი რითმები აქვსო, - დაუჟინია ზოგს, მაგრამ იმას კი ვეღარ ხვდებიან, რატომ დაასუსტა ვაჟამ რითმა. როგორც ტარიელ ხარხელაური მეტყვის ხოლმე, ერთ მთლიან პოეტურ სხეულს ქმნის ვაჟა და რაც მთავარია, ამას კიდევ გია არგანაშვილთან ვლაპარაკობ ხოლმე, ჯანსაღ პოეზიას ქმნის...

ანუ რა მინდა ვთქვა, მე ჯანსაღი პოეზია მიყვარს.

ერთია, როცა კრიტიკოსი და ლიტერატურათმცოდნე ააანალიზებს და აფასებს ლექსს - ყველას თავისი მეთოდი აქვს ამ შეფასებისა და ეს მეთოდები სულ იცვლება.

მეორეა, როცა მკითხველი კითხულობს ლექსს და გრძნობს...

არადა, ერთიც საჭიროა და მეორეც.

ისე კი, ნამდვილი შემფასებელი დროა - როცა დამწერი თუ მთქმელი სააქაოს აღარ არის, თუ მაშინაც წაიკითხავენ, ის არის ნამდვილი ლექსი...

ლექსი უნდა დაიწეროს თუ უნდა ''გაკეტდეს''?
ალბათ მთავარია რეზულტატი ,ანუ კარგი და ღირებული ლექსი მივიღოთ.
ლექსი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა იყოს მხოლოდ განცდილი და აი ამოხეთქა რაღაცამ,დაწერე და სვო.ანუ მხოლოდ აფექტური ერთჯერადი აქტივით
რა თქმა უნდა მერე ხელის შევლება და გარანდვაც უნდა.
თუ ადამიანი ნიჭიერია ეს ლექსის დაწერის პროცესში თავისდათად ,ავტომატურად ,ინსტიქტურად ხდება,შინაგანი ცენზორი,გემოვნებიანი შინაგანი ფილტრი გონებაშივე უკეთებს''შალაშინს'' ლექსს,აცლის ზედმეტს ასე ვთქვათ და ის უკვე ქაღალდის ფურცელზე ქვეცნობიერად და გონებაში ''დამუშავებული'' ''მოდის''
ლექსის ''დავარცხნა'' და სრულყოფა საჭიროა რაღაც დოზით, მაგრამ ეს ზოგჯერ მარაზმამდე მიდის და ვიღებთ ძალიან ხელოვნურ ლექსს,რომელსიც სასაცილომდე ხელოვნურია ხოლმე.
ძაlიან ''გადახარშული ''ლექსებია ხოლმე და ''ჩალის'' გემო აქვთ
ასევე კეისარს კეისრისაო.არიან ნიჭიერი ადამიანები,რომლებიც ყოველგვარი ემოციის გარეშე,უბრალოდ ცივი გონებით ქმნიან და ''აკეთებენ'' ლექსს.კარგად და ნიჭიერად.და კარგი ხარისხის ლექსები გამოსდით, მათთან საპრეტენზიო,როგორც მკითხველს არ მაქვს.
არის პოეტური სიმულაციები,პოეტური სამკაულები..მე მიყვარს ნიჭიერი ადამიანები,რომლებიც ''ეთამაშებიან'' მკითხველს,იწვევენ
ეს სიმულაცია ხშირად იმდენად ხარისხიანია ,რომ ვერასდროს მიხვდები .ხანდახან კი ნიჭიერი ავტორი ტოვებს სპეციალურად კვალს,რომ მიხვდე რომ ეს სიმულაციაა..და ხდება იმპულსების გაცვლა მკითხველსა და ავტორს შორის.ანუ სხვადასხვა სანალებლებით გაძლევს განსხვავებულ ''გემოს'', არომატს ოღონდ ისე რომ შეგიძლია გამოარჩიო ზუსტად რომელი ''სანელებელი'' აქვს ,ან რომელმა სანელებელმა მოგცა განსხვავებული და კარგი ''გემო'',ან ისე ოსტატურად აკეტებს ამ ''სანეlებლებს''-პოეტურ მისტიფიკაციას,სამკაულებს,რომ აბსოლუტურად მზა,ერთიან და ორგანულ პროდუქტს იღებ და სულ ''გკიდია'' რა ინგრედიენტებითაა''გაკეთებული'',არაჩვეულებრივი''გემო'' აქვს და ''ასწორებს'' და ეს სრულიად საკმარისია

ლექსის გაკეთებაზე და ხელონურად მშობიარობაზე.
მოცეკვავე ავიღოთ,მხოლოდ სუფთა და უზადო ტექნიკასთან და შესრულების მანერასთან ერთად ,აუცილებლად უნდა ჩადოს მან ცეკვაში ემოცია.მე ასე მგონია.მაყურებელი ეგრევე გრძნობს ფალშს.ავტომატურამდე მისულ და დხვეწილ ილეთებს სული უნდათ!
აი,მომღერალი,იგიგე აქაც.
მსახიობი. .როცა თამაშობ დავუშვათ შვილის სიკვდილს,იმ წუტში1.შენ უნდა დააჯერო თავი და შენ უკვე კი აღარ თამაშობ,შენ გჯერა ამისი და გულწრფელად განიცდი ,ანუ შენს ნამდვილ ემოციებს აჩვენებ უბრალოდ, შენ ხომ აბსოლუტურად გჯერა,რომ შვილი მართლა მოგიკვდა.
და 2.შენ ამის სრულიად არ გჯერა,არ განიცდი,უბრალოდ პრაპუსკაეშ მიმა სებია და ისე თამაშობ,მაგრამ თამაშობ ისე,რომ შენი მაყურებელს სჯერა!

კი მე არ მიყვარს გაკეთებული ლექსები,მაგრამ თუ ამ ლექსს წარმოვიდგენ,როგორც ამ მეორე მსხიობს,უნდა ვაღიარო რომ ჩემთვის მსხიობური ოსტატობა ამ მეორე ვარიანტს მეტად აქვს.
რას ფიქრობთ,ამაზე?
საკუთარ თავთან მოვდივარ,წინააღმდეგობაში

ნინი, ”შაირობა ძველთაგანვე სიბრძნისაა ერთი დარგი/ საღმრთო, საღმრთოდ მოსასმენი/ მსმენელთათვის დიდად მარგი”.

შაირობა ”საღმრთოა” - ღმერთი გაძლევს შაირის, ლექსის თქმის ნიჭს. თავად ათქმევინებს ეგეთი ნიჭით დაჯილდოებულ ადამიანს ლექსებს.

და აკეთონ რამდენიც უნდათ, - სიყალბეს ეგრევე დაიჭერს მსმენელი თუ მკითხველი.

მე გაუკეთებელი ლექსი მიყვარს - მარტო ეს არის ნამდვილი პოეზია.

მსახიობის თამაშის ორი მანერის შედარება ლექსის გაკეთება-გაუკეთებლობასთან არ შეიძლება.
თეატრი სხვაა.
იქ თამაშის მანერაა ორნაირი: როცა რამაზ ჩხიკვაძე არ განიცდის და ისე გაჯერებს, და როცა ნოდარ მგალობლიშვილი განიცდის და ეგრე გაჯერებს.

პოეზია თეატრი არ არის და რაც არ უნდა ეთამაშოს პოეტი მკითხველს, თუ საღმრთო ნიჭი არა აქვს, დამთავრებულია იმისი პოეტობა - ჩემთვის ეგრეა და სხვისი არ ვიცი...

ბობომ დამიწერა,რომ როცა ვკითხულობთ ნაწარმოებს''ვაცოცხლებთ''.იცო,ბობო ამ ხელოვნურად მომწიფებულ და გაკეთებულ,თუნდაც ძალიან ღირებულ ლექსზე ან პროზაზე,რას ვფიქორობ ?
იმისთვის,რომ გაცოცხლდეს ავტორმა სულის ნაწილი უნდა ჩადოს,უფრო სწორად დატოვოს მასში.მხოლოდ მაშინ შეგიზლია'რომ''გააცოცხლო'' წაკითხვით.
გაკეთებულ,ნაწვალევ,''ნაჩალიჩარ'' ლექსში გონება არის და დიდი დოზით,აი სული კი...
და მკვდარია ასეთი,თუნდაც ძალიან დიდი ლიტერატურული ღირებულების მქონე ლექსი,ბობო.
ქაღალდის თეთრ ფურცელზე შენი სული თუ არ დატოვე,რაც არ უნდა მაღალი სულიერების,ან ზოგადსაკაციობრიო სიბრძნით დახუნძლული ნაწერი არ ''გააკეთო'' და''შემქნა'' ის უსულო იქნება,ბობო.
და რაც არ უნდ ავტორიტეტები,ციტატები და ლექსმთხზველობის პროფესორებმა არ უნდა მიმტკიცონ საპირისპირო,მე მართალი ვარ!
და ასე მგონია,ბობოც ამ აზრის არის.
ნეტავ რას ფიქრობენ,ამაზე ბობო,შენი აქაური მეგობრები?

წინა პოსტს ვკრიბავდი და გიპასუხია.
დარწმუნებული ვიყავი,რომ ასე მიპასუხებდი.

რატომ ეშინიათ ამის თქმა,ბობო სხვა ლიტერატორებს?
აქ არა,ზოგადად ამ ტენდიციაზე?რატომ არ ლაპარაკობენ? ამ მგონის საქართველოში''გაკეთებული'' ლექსი უფრო მეტი იწერება უკვე,ვიდრე ნამდვილი,''რომელიც გულს მოსწყდა და ლექსად დაიღვარა''

nini wrote:

წინა პოსტს ვკრიბავდი და გიპასუხია.
დარწმუნებული ვიყავი,რომ ასე მიპასუხებდი.

რატომ ეშინიათ ამის თქმა,ბობო სხვა ლიტერატორებს?
აქ არა,ზოგადად ამ ტენდიციაზე?რატომ არ ლაპარაკობენ? ამ მგონის საქართველოში''გაკეთებული'' ლექსი უფრო მეტი იწერება უკვე,ვიდრე ნამდვილი,''რომელიც გულს მოსწყდა და ლექსად დაიღვარა''

ნინი, ჩვენ ხომ ვთქვით, რომ დროა ყველაზე უკეთესი მსაჯული - გაკეთებულ ლექსს დაივიწყებს და აღარ მოიგონებს. მარტო ნამდვილ ლექსებს შემოინახავს ხოლმე, სადაც სულია ჩადებული...

თავად ლექსის მკეთებელმა ყველაზე კარგად იცის, რომ მკეთებელია. არავის თქმა არ სჭირდება, ისედაც მშვენივრად იცის...

გაკეთებული ლექსი ყველა დროში ბევრი იყო, ახლაც ეგრეა. მაგრამ აბა, გაიხსენე, წინა საუკუნეებიდან თითებზე ჩამოსათვლელი პოეტები გვახსოვს და გვიყვარს დღეს. ეგრე მოხდება მერეც.

ეს შეიძლება გადახვევა იყოს პოეზიის თემიდან, მაგრამ ის რასაც ლექსებს ვთხოვთ მე და შენ, ნინი, პროზასაც უნდა ჰქონდეს.

აი, მაგალითად გარუსებული ქართველი, ბორის აკუნინი - იგივე გრიგორი ჩხარტიშვილი.
კაცი იძახის, მწერალი არა ვარ, ბელეტრისტი ვარო. ანუ ”აკეთებს” რომანებს და მდიდრდება...

მე მაგისი სამი რომანი ვთარგმნე - ”აზაზელი”, ”თურქული გამბიტი” და ”ლევიათანი”.
და ისე დავიღალე ამ გაკეთებულის თარგმნით, - როცა უკვე წინასწარ იცი, რა მოხდება და პესონაჟებიც ძალიან იშტამპებიან - რომ თარგმნა აღარ მინდა უკვე, ბოლო რამდენიმე წელია...

პოეზია სიტყვების მაგიაა, სხვა არაფერი... და კარგი მაგი, ან სულაც არქიმაგი მაშინ ხარ, როცა ლექსს კი არა, საქმეს აკეთებ. ამ უკანასკნელში არ ვგულსხმობ ახალი ველოსიპედის გამოგონებას, რამეთუ ის ერთხელ უკვე გამოიგონა დრეიზმა, მაგრამ დრეიზის მერე იყნვნენ მაკმილანი, ტომპსონი, მიშო, ლოუსონი, სტარლი და რა ვიცი კიდევ ვინ არ იყო... ზოგმა პედდლები მიამატა, ზოგმა - სამუხრუჭე მოწყობილობა, ზოგმა - ის, ზოგმა - ეს და საბოლოო ჯამში მივიღეთ ისეთი ველოსიპედი, რომელიც დრეიზს არც კი დაესიზმრებოდა - ამაზე მაქვს ლაპარაკი... უნდა ვაღიარო, რომ ძალიან კომფორტული პოზაა, როდესაც ავტორი ამბობს, რომ ლექსი ბუნებრივად "მოდის" და ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე "მეწერინებაო" და ეს ძალიან კარგი ხერხია იმისათვის, რომ მკითხველის კეთილგანწყობა მოიპოვოს, მაგრამ მთავარი ის კი არ არის თუ რა "მოდის", არამედ ის, თუ რა "გამოდის" და როგორი ხარისხის პროდუქტს ვიღებთ საბოლოო ჯამში, ხოლო იმისათვის, რომ ეს პროდუქტი ვარგისიანი იყოს, დაუღალავი და ხანგრძლივი მუშაობაა საჭირო, მუშაობა არa კონკრეტულ ლექსზე, არამედ ზოგადად - ვერსიფიკაციაზე. პრობლემა კი იმაში მდგომარეობს, რომ დღესდღეობით, იმ ავტორეთა აბსოლუტურმა უმრავლესობამ, რომლებიც საკუთარ შემოქმედებას თვითნაბად მარგალიტებად წარმოაჩენენ, საერთოდ არ იცის სიტყვა "ვერსიფიკაციის" მნიშვნელობა, შესაბამისად სიტყვა "მუშაობა"-ს უშუალოდ ლქსზე მუშაობასთან აიგივებენ და ხშირად ერთგვარი ცინიზმითაც კი მოიხსენიებენ მათ, ვინც მართლა მუშაობს და თავისი წვლილი შეაქვს იმ კეთილ საქმეში, რაცას იმ უძველეს ხელოვნების, რომელიც ზემოთ "სიტყვების მაგიით" მოვიხსენიე შენარჩუნება და მუდმივი დახვეწა ჰქვია. ეს არის და ეს...

.

zevsis daqali wrote:

http://lib.ge/body_text.php?6026

მადლობა ზევსის დაქალს რომ ეს "წამაკითხა" ........ არ მქონდა წაკითხული..............

კარდაგ უთქვამს ძალიან ნიშნიანიძეს...

Quote :

".......ვერლიბრზე ვიტყვი ორიოდე სიტყვას. რატომღაც ზოგიერთმა ლიტერატორმა მე ვერლიბრის პირველ მტრად გამომაცხადა. ეს უბრალო გაუგებრობაა. ასე რომ იყოს, მე თვითონ აღარ დავწერ თავისუფალ ლექსს.. მე ვებრძვი თავისუფალ ლექსად შემოჩეჩებულ პროზას და პწკარედს, თავისუფალი ლექსი შეიძლება იყოს ვერსფიკაციურად თავისუფალი პირობითობებისაგან, რითმა იქნება ეს, რიტმი თუ მეტრი, მაგრამ არა აზრისაგან და გრძნობისაგან ასეთი ვერლიბრის ნიმუშები ან ტევადი ფორმის გაყალბებაა და დაკნინება. სინამდვილეში თავისუფალი ლექსი რთული პოეტური ინფორმაციის გადმოცემის დიდ საშუალებას იძლევა. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ მას კლასიკურ ლექსთან შედარებით ერთი უპირატესობა გააჩნია: ვერლიბრის სივრცე მოშიშვლებულია და იქ უნიჭობა ვერ დაიმალება, როგორც ეს ხდება ხოლმე კლასიკურ ლექში, სადაც ვირტუოზულ რითმებს, მელოდიკას, ტექნიკურ ილეთებსა და რიტმულ ექსპრესიას ზოგჯერ მოხერხებულადაა ამოფარებული უნიჭობა. ჩემთვის გულსატკენი ის გახლავთ, რომ ვერლიბრს ხშირად ისეთ ავტორები მიმართავენ, რომლებსაც, უბრალოდ, არც ოსტატობა და არც სულიერი ენერგია არ ყოფნით სტრიქონების გასარითმავად, ისე, რომ ლექს უნებრიობა არ დაუკარგო. ასეთ ავტორებს ჩვეულებრივ განსაკუთრებული არაფერი აქვთ სათქმელი, მათი თავისუფალი ლექსი ჩვეულებრივი პროზაა, ოღონდ გრაფიკულად ლექსივით ჩამოწერილია, თანაც ყოველგვარი კანონზომიერების გარეშე. ვერლიბრის ტევადობის გასავსებად დიდი აზროვნება, დიდი ნებათაღელვა და სულიერი ენერგიაა საჭირო, წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი უხერხემლო პწკარედად ანდა პროზად აღიქმება"შოთა ნიშნიანიძე

... აქვე კი პატარას მეც ვიტყვი...
ქართული ვერლიბრი..... მე მომწონს ძალიან ბესიკ ხარანაული და სწორედ მისმა შემოქმედებამ შემაყვარა ვერლიბრი... ასევე ჯარჯი ფხოველი, დავით მჭედლური, კობა არაბულის ვერილიბრიც მომწონს ძალიან...... ლია სტურუაც მომწონდა (ახლაც მომწონს) მაგრამ ვფიქრობ დღეს მაია სარიშვილის ვერლიბრი არაფრით ჩამოუვარდება ...... ახლა ასევე ძალიან მომწონს ძვიად რატიანი.....

რაც შეეხება სხვადასხვა ლიტერატურულ პორტალებზე "დადებულ" ვერლიბრებს, მე ვერ აღვიქვამ ვერლიბრად... (უმეტესობას) ... ბასიკ ხარანაულმა "ამბა ბესარიონს" როგორც ვიცი პროზა უწოდა და პროზის ნომინაციაში აიღო "საბა" (თუ სწორად მახსოვს) მაგრამ ეს ნაწარმოები ერთ-ერთი მსვენიერი ნიმუშია ქართული ვერლიბრისა....

ბევრმა რომ ამ თავის ვერლიბრს პროზა უწოდოს ვფიქრობ უფრო კარგი იქნება.... ეგ კი არა და დოჩანაშვილის სამოსელი პირველი რომანია, მაგრამ მე "შიგ" ბევრ ვერლიბრს წავაყდი....
აი მაგალითად ნინო თარხნიშვილი ვერლიბრივით წერს მაგრამ თავის ნაწერ მინიატურას არქმევს.... ...

.

როგორი საინტერესო და კარგი გაგიხდიათ ეს გვერდი.დიდი მადლობა.
''ყველაზე სევდიანი საიხარული პოეტად ყოფნაა.სხვა ყველაფერი სულერთია, თვით სიკვდილიც კი''- .