მამუკა სალუქვაძე

Mamuka Salukvadze

დღეები მოკლდება

დღეები მოკლდება.
- რას იტყვით, ექიმო, მოკვდება?
- არ ვიცი, იცოცხლოს ეგება, იმედი ცოტაა.
- ცოდვაა.
შეორთქლილ მინას მიადებს სახეს,
თვალებს ხუჭავს და აღარ ახელს;
სხეული ვერ იტევს ნაღველს;
ჩურჩულებს სნეულის სახელს:
- ზამთარი, ზამთარი. -
და იცმევს თეთრ ხალათს...
- ითოვებს ხვალაც?


მამუკა სალუქვაძე
(17 ივლისი, 1955 - 3 იანვარი, 1997)

დაიბადა თბილისში.
დაამთავრა ილია ჭავჭავაძის სახელობის უცხო ენათა ინსტიტუტის ფრანგული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი.
ასწავლიდა ფრანგულ ენას თბილისის 23-ე საშუალო სკოლაში. ლექსების წერა 6 წლის ასაკიდან დაიწყო; 1975 წლიდან ეწეოდა ლიტერატურულ მუშაობას. 4 პიესა მის სიცოცხლეშივე დაიდგა სახელმწიფო აკადემიური თეატრების სცენებზე; 1992 წელს საქართველოში დაარსებული ლიტერატურული "პენკლუბის" ერთ-ერთი დამფუძნებელი; თარგმნა ჰიუგოს, კოპიეს, ნერვალის, ლეკონტ დე ლილის, ვერლენის, რემბოს ლექსები. ლიტერატურული საქმიანობის პარალელურად ეწეოდა ჟურნალისტურ მოღვაწეობასაც. მუშაობდა საქართველოს ტელე-რადიო დეპარტამენტში როგორც რედაქტორად, ასევე რეჟოსორად და გადაცემის წამყვანად; შემდეგ დოკუმენტური ფილმების სტუდია "მემატიანეში", კინოსტუდია "ქართულ ფილმში";1993 წელს მისი იდეით შეიქმნა ორიგინალური ფორმის გაზეთი-კალენდარი "ორიონი". სიცოცხლის ბოლო წლებში იყო დამოუკიდებელი საინფორმაციო-სარეკლამო სტუდია "რენესანსის" ხელმძღვანელი. გადამღებ ჯგუფთან ერთად მოიარა მთელი საქართველო და გადაიღო დოკუმენტური ფილმი საქართველოს სოფლის მეურნეობის, მრეწველობისა და სამეცნიერო პოტენციალის შესახებ. ფილმს უწოდა "არჩევანი". 1978 წელს მთავარი როლი ითამაშა რეჟისორ ალექსანდრე რეხვიაშვილის ფილმში "მე-19 საუკუნის ქართული ქრონიკა". პოეტ ანზორ სალუქვაძისა და კომპოზიტორ ინოლა გურგულიას შვილი..

წიგნები:
* თუთიყუშ ჟაკოს თავგადასავალი : საბავშვო პოემა (ავტორი). - თბილისი, პალიტრა L, 2011. - 88გვ.. - ISBN: 978-9941-19-100-8
* რჩეული (ავტორი) // ტ. 1 : ლექსები, ჩანახატები. - თბილისი, მერანი, 2008. - 440გვ.. - ISBN: 978-9941-0-0602-9
* რწმენა : ლექსები (ავტორი). - თბილისი, 1998. - 39გვ.
* ამაოება ამაოებათა : ეკლესიასტეს მიხედვით (ავტორი). - თბილისი, გულანი, 1994. - 62გვ.
* მოქცევა ქართლისა : ლექსების კრებული (ავტორი). - თბილისი, მერანი, 1992. - 48გვ.
* ჰერბარიუმი : ლექსები (ავტორი). - თბილისი, მერანი, 1988. - 87გვ.

ბმულები:
* http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00008455/
* https://ka.wikipedia.org/wiki/მამუკა_სალუქვაძე
* http://karibche.ambebi.ge/qristianuli-ckhovreba/qristianuli-khelovneba/6118-vidre-poeti-da-poezia-arsebobs-qveyniereba-ufro-srulyofilia.html
* http://book.gov.ge/en/author/salukvadze-mamuka-/175
* https://www.imdb.com/name/nm0759185/


ჰოპლა ჩვენ ვცოცხლობთ! მამუკა სალუქვაძე
* Dec 1, 2019

გადაცემაში გამოყენებულია შერმადინ ქალდანის მიერ წაკითხული ლექსები ,,ხაზის რადიოს" 2013 წლის 6 ნოემბრის ჩანაწერიდან.

სტუმრები: ერეკლე საღლიანი, თემურ ჭუმბაშვილი, მარიამ ქალდანი, მარინა თექთუმანიძე და ბაბუა ალუდაური.
წამყვანები: ეკა ტალახაძე და ივანე ჯაფარიძე.

ბმული:
* https://youtu.be/S5jc_dEDvGk

მამუკა სალუქვაძე

თუმც მეუცხოება

თუმც მეუცხოვება ბაღი გაღობილი,
კარს ნუ გამოკეტავთ, იყოს გაღებული.
კმარა, გევედრებით, მუხლზე დამხობილი,
ცოდვა ჩადენილი, მსხვერპლი გაღებული.

აქ წმინდა ანდრია, რად არის ნამყოფი?!
ნუთუ, სამართალი ქვეყნად არ ყოფილა...
გული გაპობილი, ორად გაყოფილი,
ჯერ არ მოწყვეტილი ერთი ხის ნაყოფი.

თუმც, ნაყოფს თუ გული არა აქვს ჭიანი,
ღმერთს ვთხოვოთ, ვილოცოთ, ეგებ, გაამთელოს
და უფსკრულის პირზედ მომდგარ საქართველოს
ხსნად გამოუგზავნოს მეგზური ჭკვიანი.

ჩვენი წინაპრების წმინდა სამარხებით,
ეს ხომ ღვთისმშობლის არის სანახები.
მოდით, დავინახოთ, ნახვით გავიხაროთ,
ძმები შევიყაროთ, აღარ გავიყაროთ.

თავად მაგონდება, არა, არ ვიგონებ,
ცრუ და ყალბ სტრიქონებს მხოლოდ საგაზეთოდ.
სწორედ გამიგე და გონით გამიგონე,
თავს ნუ დაიღუპავ, ჩემო აფხაზეთო.

მამუკა სალუქვაძე

***
ეგება სიზმრად, ან იქნებ ზღაპრად.
ზღვა იქცა ცისფრად, ცა რაღაც სხვა ფრად.
გამოჩნდა აბრა, სამკუთხა აფრა
რაღაცის აფრა, აბრაკადაბრა.


***
ჰორიზონტზე დგას სასახლე
ღრუბლის
სამყოფელი უფლის.
თვალს არ ძალუძს გადალახვა
ზღურბლის.


***
ზღვამ პატარა ნაფოტი.
დარდით გამონაფიტი.
მოაცურა ნაპირთან.
…..
ალბათ მიწას განახებო დაპირდა.


***
რადგან ყვავილებს სიჩუმე
შვენით,
იყავი ჩუმად მაგნოლიავ,
მე მესმის შენი.


***
მზემ დაითბო თათები.
ღრუბლის ხელთათმანებში
გაუყარა თითები
გაჩნდნენ ათინათები.


***
საავადმყოფოს აივანზე როგორც მტრედები
სხედან მედდები:
ავადმყოფების ოცნებები და იმედები.


***
ოაზისის მაძებარმა მირაჟებმა
უდაბნოში ჰპოვეს ია:
დალიეს და დაილია.
…….
საოცარი ყვავილია პოეზია.


***
მოედანზე, თოვლში იდგა პალმა
უხაროდა, უხდებოდა ჩალმა.
ჩაუარა მუსულმანმა ქალმა,
ჩაეცინა და არ მიესალმა.


***
უცებ გაჩერდა წისქვილის ქვა.
დავიღალეო … – თქვა.”

მამუკა სალუქვაძე

ფერისცვალება ღამეა...

ფერისცვალება ღამეა,
ცაზე მთვარეა ნაკლული,
მიცვალებულთა სახელზე
შავი ხარია დაკლული.
ჩამოსხდებიან ბებრები,
წარსულის ამბებს ჰყვებიან,
დაჰვიწყებიათ სიკვდილი,
სიკვდილსაც დაჰვიწყებიან.

მამუკა სალუქვაძე

კედელთან მკრთალი ლანდი ანთია...

კედელთან მკრთალი ლანდი ანთია,
სითბო არ არი ...
ეჰ, ყველა ლანდი სიაბანდია, -
მირაჟი, მკვდარი ...
ვფიქრობ, ვგიჟდები,
ცეცხლს შევუნთებ ძველ ფიქრებს ხმელებს,
მივალ ახლოს და ჩუმად ვიჯდები, -
გავითბობ ხელებს.

მამუკა სალუქვაძე

თოვლი

თოვლში ნაკვალევი ვნახე დანალული;
ცხენის კვალსა ჰგავდა, საკმაოდ ღრმა იყო;
ზედ მხედარი მჯდარა, ცხენი კი ბრმა იყო;
მხედარს რაღაც ჰქონდა გულში დამალული.
ნეტავი რა ჰქონდა გულში დამალული
მინდოდა გამეგო;
ნაკვალევს გავყევი, გზად ფიქრი გამეგო: -
ეგებ, მწყემსი იყო, მწყემსი ხარებისა
და ხარები ჰყავდა ველად დალალული;
ეგებ, მეკვლე იყო შობის, ხარებისა ...
უფრო შორს წავედი ფიქრში დაღალული
და მზის სამსხვერპლოსთან გაჰქრა დანალული.

კარებზე ნალი იყო დაკრული;
კარებთან ცხენი იწვა დაკლული ...
აი, რა ჰქონია თურმე განზრახული: -
მალე მოიყვანე, მზეო, გაზაფხული.

მამუკა სალუქვაძე

ბავშვს უთხარით...

ბავშვს უთხარით, ყვავილებს ნუ კრეფს,
დაუტოვოს საკვებად ნუკრებს,
თორემ, სულელებს იცით, რა მოსდით?!
პეპლებს ჭამენ და რქები ამოსდით.

მამუკა სალუქვაძე

მზის ჩასვლა

მზემ წყალზე ზოლად მეწამული დატოვა კვალი
და ნავსადგურში განაბნია ღამე ლანდებად.
ქალაქის თავზე იფანტება თანდათან კვამლი
და იისფერი გამელანდება.
დილის ნისლებში იხილება მზე ამოსული -
ლიბრგადაკრული, სამყაროს თვალი.
სივრცის სიღრმეში თვლემს ქალაქი ბინდით მოცული,
ნისლში აქა-იქ სილუეტები ჩნდებიან მკრთალი;
ნამძინარები, ბარბაცებენ წყალზე ჩრდილები;
უთუოდ, მათი სიზმრები თუ იქცნენ ნისლებად;
იზმორებიან, ეზარებათ გამოფხიზლება,
გაბრუებულებს ამოსულ მზის შთაბეჭდილებით.

მამუკა სალუქვაძე

ყაყაჩო

საღამო, ან ეგებ დილაა მაისის,
შუქია აისის, ან იქნებ დაისის,
ველია ნათელი - ოცნებით სათელი
ყაყაჩო მრავალზე მრავალი...

ერთად ანთებულა ურიცხვი სანთელი,
ბილიკით სანთლებში მავალით
მოდიან დედები უცნაურ ქუდებით,
მოსდევენ შვილები-კუდები.

ვუცქერ აღტაცებით, სული ითენთება
და წამით ტკივილიც ამდება,
რა მშვენიერია, ასე თუ თენდება
და რა ცუდია, თუ ღამდება.

მამუკა სალუქვაძე

მერცხალი

წავიდნენ და დამტოვეს, კარიც გამომიკეტეს,
მაგრამ, მაინც გამოკრთა იმედის ნაპერწკალი.
ჩემი სახლის სარკმელთან ვნახე, ბუდეს იკეთებს
გაზაფხულის მომყვანი ერთადერთი მერცხალი.

და მე მჯერა, რომ მომიტანს სიკეთეს.

მამუკა სალუქვაძე

მზე ამოვიდა ფუძიამადან

მზე ამოვიდა ფუძიამადან
- წახვალ? წაყვები?
- წერილს გამატან? -
მაგრამ სად გაქრა ნეტავ წერილი?
ან სად წავიდა თავად მწერალი?

ოდესღაც თურმე ფუძიამაც იყო მწვერვალი...
და მზე ამოვიდა ფუძიამადან;
მზე სამუდამოდ ამოვიდა ფუძიამადან.

მამუკა სალუქვაძე

გამაგებინე იავ, რა ხდება

- გამაგებინე იავ, რა ხდება,
ქვეყანა რისთვის იარაღდება?!
- გეტყვი, მისმინე, რადგან კაცი დაფიქრდეს დროა,
ადამიანთა უგუნურებით დაიქცა ტროა
და არა ერთ დღეს აგებული დაინგრა რომი.
დღეს კი, უთუოდ დედამიწას დაღუპავს ომი.
- შენც არ გცოდნია იავ, რა ხდება...
ნუ გეშინია, ყველა სიზმარი კი არ ახდება...

მამუკა სალუქვაძე

კაცი ლანდია...

კაცი ლანდია
ტრამვაი სავსეა ლანდებით.
ყველას სადღაც აგვიანდება:
საბოლოო. საერთო კრებაზე.
- მაპატიეთ. თქვენ ჩაბრძანდებით?
- მე არა. მზე კი ჩავა შემდეგ გაჩერებაზე.

მოხუცის ლანდი ბევრად უფრო ბებერია,
ვიდრე მოხუცი.

მამუკა სალუქვაძე

მთელი დღე ელოდნენ...

მთელი დღე ელოდნენ ბავშვები ახალ წელს,
დრო კი მიდიოდა ტაატით:
და ბოლოს საათი დახატეს ქაღალდზე,
თორმეტი საათით.
დახატეს ნაძვის ხე. მაგიდა.
ხილი და ნამცხვრები.
მაგიდის გარშემო სტუმრები. მაძღრები...
და დედამ კედელზე დაკიდა.
გვიან კი. როდესაც მოვიდნენ დიდები,
ნახატი ნახეს და გულში ჩაეცინათ

პატარებს საათის ათზე ჩაეძინათ.

მამუკა სალუქვაძე

მზე იძირება...

- მზე იძირება
უშველეთ რამე...
უშველეთ, თორემ მოვიდა ღამე
და თქვენც საცაა ჩაგეძინებათ.
მეთევზეებმა ზღვაში შეყარეს სწრაფად ნავები.
ბავშვი ხუმრობს. მან იცის, რომ მეორე დილით
მზე სულ სხვა მხრიდან ამოცურდება ნაბანავები.
და უხარია, რომ არსებობს ამგვარი ტყვილი:
მერე კი. მერე მოდის ღამე და ძილი ტკბილი;
ხოლო მოხუცი მეგობრები და ნათესავები
განთიადისას ბრუნდებიან ნათევზავები.

მამუკა სალუქვაძე

სიკვდილიც მიჯნაა ერთგვარი...

სიკვდილიც მიჯნაა ერთგვარი
სიზმარს კვლავ სიზმარი ცვლის,
იქ, სადღაც, მიჯნური ედგარი
პოულობს ანაბელ ლის.
ჩემი ელდორადო - აია,
იქნებ მაპოვნინო მეც.
ამას გთხოვ, მზე - ჭიამაია,
ამას გთხოვ, არაფერს მეტს.

მამუკა სალუქვაძე

ლურჯი იასამნის ტოტი

ლურჯი იასამნის ტოტი ჩემსკენ მოიწია ნაზად,
მითხრა წასვლის დროო მოდის, მაგრამ არ ვკარგავო ლაზათს!

თეთრი გაზაფხულის დილას, ჩემი საოცარი ბედი,
ისე მომევლინა ტკბილად, თითქოს მეამბორა გედი.

თავი სამოთხეში ვიგრძენ, თუმცა მხოლოდ ერთი წამით,
ფიქრთა მივყვებოდი სივრცეს, აფრააშვებული ნავით.

მე ზღვა მაგონებდა ნაზი, ლურჯი იასამნის რტოებს,
რტოებს იასამნით ავსილს, როცა მე მათ მიმატოვეს.

მამუკა სალუქვაძე

დედაჩემი

შორს, სოფლის გაღმა ჩამავალი მზით დაფერილი,
სერი-მესერით დასერილი, დამრეცფერდება -
ჭრელი ფარდაგი, თანდათან რომ ბინდისფერდება
ეზოში მდგარი ხის ტოტზეა გადაფენილი.
დღე-ღამის მიჯნა, შუქ-ჩრდილების ცვალება მკვეთრი,
მწუხრი, მომგვრელისევდიანი, დამღლელი ფიქრის:
- ნუთუ ღამდება, ეს ოხერი, დრო როგორ მიჰქრის...
ბაბუაწვერას დაჰფარფატებს პეპელა თეთრი.
ორღობის მიღმა, კიპარისებს ნიავი არხევს,
ბალახში გორავს დაბურდული გორგალი ბედის,
დაღლილი დედა თითისტარზე სიჩუმეს ახვევს,
რაოდენ მრავლისმეტყველია სიჩუმე დედის!..

მამუკა სალუქვაძე

მზესუმზირები

ფონად - ცა სიცხით გახუნებული,
სიბრტყე მხურვალე,
სივრცე ურვილი.
თიხის ქოთანი გახურებული,
შიგნით - წყურვილი.
თავად სამყაროს არ გაგონებთ
სურათი განა?!
ყელგამომშრალი ყვავილები,
მზეებს რომ ჰგვანან,
ქოთანში დგანან
და სამუდამოდ მოწყვეტილები
ჯერ კიდევ დილით,
იმზირებიან მოწყენილები:
- სად გაქრა ჩრდილი?
- სადმე, მიწაში თუ ხმებიან ჩვენი
ძირები...
- უძირო ფიქრში იძირებიან
მზესუმზირები.

მამუკა სალუქვაძე

წუთისოფელი

განგება განაგებს,
განგება განიგებს
გონება განაღებს,
გასაღებს წარიღებს.
უმდიდრეს სანახებს,
უძველეს სამარხებს
წაგიყვანს, განახებს.
და როცა გაგალაღებს,
დახურავს ალაყაფს,
დამალავს გასაღებს,
"ფაფუს "მოგაძახებს
და მორჩა.

მამუკა სალუქვაძე

ლექსი ავდარი

ქარმა მშვილდივით მოზიდა შვინდი,
უეცრად დასხლტა ღრუბლებზე ელვა
და გაიბზარა საღამო მშვიდი
სამყაროს სულში აღიძრა ღელვა.

გაუმჭვირვალე ნისლების ასხმა
ჩამოეკიდა ცას ყელზე მძივად,
ეკლიან წვიმის მოვარდა თავსხმა,
ამოიოხრა ბუნებამ ცივად.

ქარი კი მხოლოდ მღეროდა ერთზე -
გადაეშალა დღეთა დავთარი
და სამოცდამეათე გვერდზე
გადაეკითხა ლექსი ავდარი.

მამუკა სალუქვაძე

მე ქართველი ვარ

მონახევრეა რადგან ცდა ბედის
ნუღარ დავუცდით თუ რა მოგველის,
მე ქართველი ვარ, ძე იაფეტის,
შთამომავალი სარგის თმოგველის.

გადაჩეხვა მსურს! ცხენი მომგვარეთ,
მერანი, ზღაპრულ რაშთა მაგვარი,
მე ქართველი ვარ, მესხთა მოგვარე,
თვით რუსთაველის ვარ მონაგარი.

მზეა მოწამე! მან ერთმა იცის
რომ შეწყალებას მტრისგან არ ველი,
მე ქართველი ვარ და ჩემი მიწის
დედა ხატია ჩემი მფარველი.

მამუკა სალუქვაძე

კვამლი დაფანტული...

კვამლი დაფანტული მთრთოლვარე ალებით.
ჩრდილებში მომწვანო სილურჯე პალმური.
შოპენს თუ არჩევენ ყმაწვილი ქალები,
საამო მუსიკის ედებათ ალმური.

სრული ჰარმონიით ფრანგულს შეერია
ჩინური მარაოს ფერთა ფეერია
და თვით ფერიებიც, ქვეყნად თუ არიან,
მათთვის განკუთვნილი, ეს ბუდუარია.

თმებ-წაბლისფერი და სახე-ატმისფერი,
ტანად შემოსილან კდემით გოგონები
და მართლაც ისეთი სუფევს ატმოფერო,
რომ თავი თავადაც ზღაპრად გეგონება.